Yabancılık unsuru içeren tüketici sözleşmelerinden doğan hukuk uyuşmazlıklarında Türk mahkemelerinin yetkisi

Abstract

The primary focus of this study is the determination of the international jurisdiction of Turkish courts in legal disputes arising from consumer contracts involving foreign elements. In this context, analyses have been conducted considering the consumer's interests, who is considered to be economically and socially disadvantaged compared to the counterparty of the contract, and the legal nature of the special rule of jurisdiction outlined in Article 45 of the International Private and Civil Procedure Law ("MÖHUK in Turkish") has been examined in light of doctrinal discussions. Accordingly, issues such as objection to jurisdiction, jurisdiction agreements, international lis pendens, and recognition/enforcement have been evaluated separately, centered around the legal nature of Article 45, which is the focus point of this study. In the assessments based on the legal provision's literal interpretation and purpose, particularly, the practical problems encountered have been identified for each subject heading. This study aims to determine the legal nature of Article 45 accurately and to propose solutions for the issues encountered in practice.

Bu çalışmanın temel konusu, yabancılık unsuru içeren tüketici sözleşmelerinden doğan hukuk uyuşmazlıklarında Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin tayin edilmesidir. Bu kapsamda, sözleşmenin karşı tarafına göre gerek ekonomik gerekse sosyal anlamda daha dezavantajlı durumda olduğu kabul edilen tüketicinin, yabancılık unsuru içeren tüketici sözleşmeleri bakımından korunmaya değer menfaati üzerine analizler yapılmış ve MÖHUK madde 45 hükmünde yer verilen özel yetki kuralının hukuki niteliği doktrinde yer alan tartışmalar ışığında ele alınmıştır. Bu itibarla, çalışmanın odak noktası olan MÖHUK madde 45 hükmünün hukuki niteliği ekseninde yetki itirazı, yetki anlaşması, milletlerarası derdestlik ve tanıma/tenfiz konuları ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Özellikle yasa hükmünün lafzı ve amacından yola çıkılarak yapılan değerlendirmelerde, uygulamada karşılaşılan aksaklıklar her bir konu başlığı bakımından tespit edilmiştir. Bu çalışma ile MÖHUK madde 45 hükmünün hukuki niteliğinin doğru tespiti amaçlanmakta ve uygulamada karşılaşılan sorunların giderilmesi noktasında çözümler sunulmaya çalışılmaktadır.