Party autonomy in the law of extinctive prescription from the 19th century doctrine on Ius commune until the present

Abstract

In the legal systems of Continental European countries, there are mandatory provisions that limit party autonomy – more or less – in the law of extinctive prescription. The issue of contractual regulation of extinctive prescription was discussed in the 19th century doctrine on ius commune. Whereas opinions in both directions were argued at the first half of the 19th century, the view that party autonomy should be limited in the law of extinctive prescription has prevailed in the second half of the mentioned century. This view has been based on the idea that extinctive prescription protects public interests and has been accepted even after European codifications. The examination of the 19th century sources on ius commune shows that this view has to be scrutinized critically. As revealed by such an examination, the mentioned view could be traced back to the fact that the different meanings of the concept of ius publicum, which was used in Roman sources, were intertwined in the 19th century. A view, which is accepted increasingly in the doctrine and has affected amendments in European codifications, states that extinctive prescription protects private interests of the debtor instead of public interests and that the parties should therefore be given a wider (however not unlimited) autonomy to regulate prescription. / Kıta Avrupası hukuk düzenlerinde zamanaşımı alanında irade serbestisini – az veya çok – sınırlayan emredici hükümler bulunmaktadır. Zamanaşımının sözleşme ile düzenlenmesi meselesi, ilk olarak müşterek hukuk doktrininde tartışma konusu olmuştur. 19. yüzyılın ilk yarısında bu konuda iki yönde de görüşler savunulurken, söz konusu yüzyılın ikinci yarısında zamanaşımı alanında irade serbestisinin sınırlanması görüşü hâkim olmuştur. Bu görüş zamanaşımının kamu yararını koruduğu düşüncesine dayandırılmıştır ve Kıta Avrupası ülkelerinde kanunlaştırma hareketlerinden sonra da savunulmuştur. Müşterek hukuka dair kaynakların incelenmesi, bu görüşün sorgulanması gerektiğini göstermektedir. Bu tür bir inceleme, söz konusu görüşün Roma kaynaklarında kullanılan ius publicum kavramına 19. yüzyılda verilen değişik anlamların iç içe geçmiş olmasından etkilenmiş olabileceğini göstermektedir. Doktrinde giderek artan bir şekilde kabul edilen ve Kıta Avrupası kanunlarında yapılan değişikleri de etkileyen bir görüş, zamanaşımının kamu yararını değil, borçlunun özel yararını koruyan bir müessese olduğunu; bu nedenle de, zamanaşımını düzenleme konusunda taraflara daha geniş (ama sınırsız olmayan) bir irade serbestisi tanınması gerektiğini savunmaktadır.