Otoriterlik koşullarında işçi sınıfı eylemleri: 2015 sonrası Türkiye vakası

Abstract

Türkiye 2010’ların başından itibaren derinleşen bir otoriterleşme süreci içindedir. Süreci besleyen bir takım özel politik faktörler bulunsa da söz konusu süreç, kapitalizme içkin otoriterliğin ekonomik durağanlık koşullarında belirginleşmesi olarak okunabilir. İlgili literatür otoriterleşmenin protesto eylemi sayısını azalttığına işaret etmektedir. 2015’ten itibaren Türkiye’de basına yansıyan işçi sınıfı eylemlerini inceleyen araştırmanın bulguları bu vurguyu genel olarak doğrulamaktadır. 2015’ten 2020’ye eylem vakası sayıları ve eylemci sayılarında genel bir düşüş eğilimi gözlenmiştir. Öte yandan 2021’de ve 2022’nin ilk iki ayında yaşanan eylemler, düşüş eğilimini tersine çevirmiş ve önemli bir yükseliş kaydetmiştir. Bu yükseliş dört faktörle açıklanmıştır. Birinci faktör 2021’den 2022’ye sürekli artan yüksek enflasyondur. İkinci faktör AKP’nin bu dönemde artan eylemlere görece toleranslı davranmak zorunda kalmasıdır. Yaklaşan seçimler ve AKP’nin anketlerde enflasyon sebebiyle oy kaybetmesi, emek hareketi için politik bir fırsat işlevi görmüştür. Üçüncü faktör ise pandemidir. Pandemide çalışma koşullarının pek çok işyerinde kötüleşmesi, öte yandan kuryeler ve sağlık emekçileri gibi emekçilerin önemlerinin ve yapısal güçlerinin artmış olması bir birikim yaratmış ve bu birikim 2021 yılı ve 2022’nin ilk aylarında açığa çıkmıştır. Son faktör, özellikle 2022 başındaki grev dalgası için sosyalist/militan nitelikli bağımsız sendikacılığın olumlu katkısıdır. Makalede sunulan veriler, kırk yılı aşkın süredir otoriterlik ve neoliberalizmin ikili baskısı altındaki Türkiye işçi sınıfının kayda değer bir mücadele ortaya koyduğunu göstermektedir. Ülkede göreli bir demokratikleşme yaşanması halinde işçi sınıfı eylemliliğinin ciddi bir şekilde artacağını öngörmek mümkündür.